Budaya

Si Balkom Manjalaki Rongkap (1)

Si Balkom Manjalaki Rongkap grafis
Si Balkom Manjalaki Rongkap grafis

Cerpen Mandailing Malaysia

Na isuratkon : Ramli Hasibuan

Bele-bele mangaligin surat kobar si Balkom i jukjugukan na i toru batang tarutung kulando na i lambungni tangga pudi bagasni ia i, ompot ia mantak na munduk-munduk mambaco i. Bulus tu gincat  ipaimbar ia ligionni ia. Inda maronding parnidani ia tu ombun an. Songon na adong na mangkatuki ate-ateni ia.

“Ikle baya, na giot rodo langa udan on, gur gar ubege ronggur,” mangkuling ia kibung-kibung ia, sareto ipaimbar ia busengan ligionni ia tu tangan siambirangni ia. Jom na madung 20 taon ima ligionni ia. Lolot buseng antong tolapni hangoluanni jom i. I Kuala Lumpurma itabusi ia na jolo, dompak kehe ia mangiut amangnia, Ompung Kotuk tu bagas amang tobangni ia i Gombak, tar 20 kilometer tingon tonga kotani Kuala Lumpur i. Atia i na marmungga 13 taon dope ia, baru Tingkatan Sada i sikola Sekolah Menengah Pertang, Jelebu, opat kilometer tingon hutani alai i. Jom na ipakeni ia i pangalehenanni Amang Tobangni iama tu sia i, arana antong baru marsunat ia bulan ujung taon na lopusna i. Ama na olong ilala ia tu jomni ia i.

“Madung donokma pukul tolu bo. Tarsompatkon dope baya kehe mancuko on,” songon ima kaluar tingon papanganni ia asok, tai bope asok sorani ia, anggo adong alak tar tolu meter maia pe i lambungni ia, tarbinegema antong. Ra do alak mandokon tu sia alak na sega arana mangkuling kibung-kibung ia. Inda ontatni na mangkuling-kuling ia, iparo ia buseng tanganni ia tu uluni ia, manggoma-goma uluni ia nasu gumatal i.

“Na manguado ho langa Buyung, aso nutnet ko i toru batang i. Inda ibege ho langa sorani ronggur i. Patibu bo manaek tu bagas, ulang ko manjalaki parmaraan, antap na ro buseng irjob,” ro pio-pio umakni Si Balkom tingon gincat bagasni alai i. Anggo umakni ia mamio Buyung dei tu sia. Sorani umakni ia pe inda aru tangkas be, tongkin-tongkin maradian do pandokonna. Biama antong, madung donokma 70 taon umurni umakni ia. Goarni umakni Si Balkom i Tiada, tai alak kampung mamio ia Umakni Si Balkom sanga pe Saminah. Inda binoto sanga baenna bia antong so ro goarni ia Tiada, idokon inda margoar ia baenna Tiada i, tai adong do goarna, ima Tiada i. Dung i aso Saminah ipio-pio alak kampung, inda binoto osahna.

Taringotna tu si, adong doba alak na mandokon Tiada i nga goarni ia na petona i, Saminah i do na petona. Aso antong ra ro songon i? Ima ning kalai patunda salani pegawai polis na manyuratkon goarni ia i surat sorang i dompak i suru karajaan mambaen surat sorang dot kad pengenalan na jolo-jolo, atia inda merdeka dope ningna. Isapai pegawai polis i madung adong sanga inda adong ibaenma goarni umakni si Balkom i. “Tiada tuan,” ning alak na kehe mangalapor asoranganni umak si Balkom i tu pegawai polis i antong. Sapambotoni ia nasu adong dope goarna, ia pe na ro tu si marsuo polis i pe baenna mandaftarkon goarnama, na baru giot baenon dope daftar goarna. Tingon ima tu sanari Tiada goarni umak Si Balkom.

“Olo umak, roma au on,” pangalusi ni Si Balkom tu umakni ia, laos ilompit ia surat kobarni ia, na itabusini ia i loponi Si Rusli an, i tonga kampungni alai i manyogot i, atia ro ia minum dung mulak mangguris gota. “Ulang olo-oloon ning baba muyu i Balkom. Lengna i toru batang i dope ho uida. Patibu bo, murma gogo do u bege ronggur i,” marmagogo pamioni umak Si Balkom. Marsak rohani ia tu Si Balkom, i maia atong anakni ia, umur 15 dope anakni ia i, jimolo alak laini ia, amangni Si Balkom, aranani hona tondong lori ayu log i ruar kampungni alai i.

Na kehe pataru gota cikorop do Si Pantok Jasayur i, na igoakon kalak Ompung Kotuk i, baen na ia na tarmalo markobar saro hata-hata adat, iama somalanna mamudunkon hata dung sidung marpokat i kampung i. Dompak i dalan lidang na tigor ima atia giot manyimpang ia tu siambirang tu kode gotani Si Ah Chong i, manggadis cikoropni ia, ompot rona lori ayu log i, tartondong lori i, inda sompat marem ning kalak baen donokna. I danalan ima antong abisni angoluan Ompung Kotuk i, ama na ibo ning kalak da mangaligi ia, mangkaripuk dot magotap dua sibukni ia, ulu dot boltok pe mapultak. “Malala doma ia,” ning kalak dei pala mangulaki carito i baya. “Gota cikoropni ia i pe, marambani doma. Marpayakan i tonga dot talagani dalan i. Inda binoto sanga ise palagut dot mambuotna,” ning sada carito tambana.

“Sidungma umak, na manaek tu bagasma au on. Biado ning umak, kehe do au tu kobunan mancuko, antap sompat impal gota cikoropni ita i baya. Biado ning umak, ipatola umakdo?” ro parsapaonni Si Balkom tu umakni ia i, atia manggoruk pintu pudini bagas i. Samula dei dabo si Balkom na toatan do ia tu inangni ia bope tu tobang-tobang, inda unjung ia mambantah sanga malaon obarni alak na tobang tingon ia. Olo ning kalak, olo ningna. Ulang ning kalak, ulang ning na. Ima antong so igoarkon alak kampung i ia Si Balkom, pado hal goarni ia na sapeto-petona Rohim do. Sai deges Rohim goarni ia, Si Balkom busengma baya pio-pioonna tu sia. Tai antong inda ro goyakni rohani ia tu alak na mamio ia Si Balkom, mikim-mikim dot mantata maia ia i. Ima dengganna parrohani Si Balkom on.

“Liginma jom muyu i Buyung. Madung pukul pigama langa sanari, antapna madung impalma gota i, auaonmu do mancukona i,” ning umakni ia tu sia, tonga juguk surnat ia i dapur i, tai tanganni ia mamipili lasiak, giot tuktukon baenon tu gule bornginni alai. Adong tapak payak i lambungni ia gananni lasiak na madung ipipili, pambuotanna tingon kadak nasu adong sanggop-sanggopna. “Lalu obankon jolo tu son gananni unik i, so upature sudena donganni gulenta borngin on bo… piso na menek i pe lalu laoskon da,” ning umakni ia buseng tambana. Ialap Si Balkom antong gananni unik i rap dohot piso i, na gorsing parsitiopanni piso i.

“Pukul toluma sanari umak. Nga na sanga biada umak, na marsak maia ulala dabo umak, baenna songon na giot ro uida udan, ima da umak,” ning ia mangalusi parsapaan umakni ia i. “Tie na ipas do ho mulak mangguris nangkin, pukul sabolas pe madung i bagasonma ho uida. Madung oringma ba roangku gota cikorop i, sanari ma opat jomma dung mulak ko,” ning umakni ia busengan. “Olo umak, petoma da na idokonni umak i, pukul 10 nangkin madung sidungma au mangguris umak. Baenna maradian minum do au i loponi Si Rusli an nangkin, so tarlolot au tolap tu bagas on,” ialusi Si Balkom buseng. Marsialusan obar alai nadua i dapur na marpantar ayu i. Bahat juoma pantarna i na madung ipangan tande-tande baya. Tai inda tuk dope epengni alai manabusi ayu panggontina. Ima so lengna marjago-jago do alai na dua pala marlao-lao alai i dapur bagas i. Ligi do alai tu toru, ulang sala mangonyak pat, ra do maripuk ayu, lalu madabu alakna tu taruma, marmara busengma i.

“Anggo na songon ima ning umak, oloma Umak. Nga kehe au be mancuko tile Umak. Taringotna, au dabo umak na marsak i ulala, cikorop tingon batang parpudi iguris i do, arana pukul 9 tu pukul 10 dope uguris nangkin. Sambaris na 40 batang na i pardolok marbalok dohot kobunni Si Rizal ima Umak da makasudku,” mangkuling buseng Si Balkom, bope madung iora inangni ia, tai ampot leng sangkot dope ilala ia.

“Padiarma songon i dabo Amang. Bope na malala sanga pe na “maer” ia ancogot, marsorahma ho tu Na Maha Kuaso i. Ita na mangolouan dabo Amang, angkon na ibinoto do sanga aha na ipajoloon, sanga aha iparpudion. Inda jabat iparbaenan songoni saroha-rohani iba. Ipargunaon do dabo akalni iba na ilehen Tuhan i, ibaen balokna sanga i jia na pade tu iba dohot nasu pade. Ulang ibaen roncam songon deba-debana alak i, nga tola songon i, ipake do akalni iba Amang. Padema ilala ho langa kehe mancuko songonni ari on, madung marimbusma, irjob pe ro,” ning inangni Si Balkom.

Bulus sip antong Si Balkom. Mate satongkin i akalni ia marpikir. Peto ilala ia obarni inangni ia i. Marsangkotan tu hal ugamo do ampengnai ora-ora inangni ia i nangkinin. “Olo Umak, mangido moopma au da Umak. Inda makasudku da Umak na giot mangalayaskon obarni Umak i. Sala ma da au Umak, mangido moopma au sanoli nai. Saulakna i inda u baen be na songon inan,” ipas antong mangido moop Si Balkom. Iboto ia, pala ipabahat ia obar na tingon ia tu Umakni ia, ra do goyak busengan ate-ate ni inangni ia i. Ia inda giot ia antong mambaen ate-ateni inangni ia mabugang, mari-ari buseng mambaen ancit, inda ra ia i. Na toat dohot na burjuan do ia samula.

“Biarni iba dabo Rohim, ampotma ro parmaraan tu ho dompak mancuko i toruni batang gota i, inda iba pangidoanku Amang, ampot do antong. Patunda ona irjob bope sanga na itimpoi ayuni dangka na masopak bage, songon jia ma hukumna i na mangalalui togahni ugamonta i. Kehe do ho roangku mangaji i pangajian na i mandersaan tile, iboto ho doba ning ku i hukumna ji ugamonta Islom on,” ning inangni ia i. “Ulang kiba manjadi alak na fasik, padonok iba na tu parmaraan dohot kacilakoan… madung iboto adong parmaraan, kehe dope iba padonokna tu parmaraan i. I dabo so iboto ho amang, na fasik dei goarna i amang, kehe dei pudunni obar i tu mandokon ibana do na manjalaki parmaraan i. Inda tola mamparkancit ibani iba,” ning ia dope tambana. Anggo Si Balkom na unduk maia ia na manangion obarni inangni ia i. Aso ngada antong, na peto do antong sude hata-hatani Umakni ia i. Ia do nasu tu si rohana, inda tarjata pamikirni ia tu satontang i. Ontatni mabiar gota cikoropni ia sega, inda impal patunda aek udan, olatni i maia na ipikirni ia salolot na i toru batang tarutung kulando i ia nangkinin.

“Padema da Umak na ipaingotni Umak i au baya. Au pe da Umak, inda antong tu si pikiranku nangkin. Biama antong Umak, iba baya nasuada do pambotona dope. Ro buseng iba on nasu marepeng, otikpe adong salana, marsakma ilala roha i.”

“Kehe pe iba mangaji tu mandersaan Umak, manombo na munduk-munduk dohot tarperlek do iba Umak. Biama antong Umak, na lojaan ulala dabo manombo patunda sasadari sibukni iba on na mangomo i. Manyogot mangguris, potang manolongi Uda Leman marjagal goreng pisang i topi dalan godang an. Boti, Uda Leman pe jotjot do ia manadingkon au kibung-kibung au manggadiskon goreng pisangnia i,” ning Si Balkom.

Tu siamun tu siambirang doma uluni inangni Si Balkom i manangion obarni anakni ia i. Inda pos i rohani taragan ia na songon i rona obarni anakni ia i, bulus-bulus pandokonna. Inda adong ilulun ia otik pe hata-hatani i manjagoon ilani ia na modom dompak mangaji i mandersa i. Inda malang buseng ia pabuaonna tu inangni ia i. “Wisdah Amang, na manguado ho langa Amang? Aso so ro songon i parangemu langa? Ulang le pasomal na modom atia mangaji i Amang. Ingoti do dabo sipaingotni Aya muyu na boron tu ho. Ingotko dope i,” ning ia tu Si Balkom.

“Olo Umak, uingot dope baya sipaingotni Aya i. Na jotjotan do idokon ia tu au dompak menek, dung magodang ko ulang tadingkon bope sanoli sumbayangmu ning Aya tu au. Inda ijagit Allah ning Aya dabo Umak ibadatni iba anggo inda sumbayang, tile umak. Dung i antong, adong dope sipaingotni ia tu au. Ulang malosok kehe mangaji tu mandersa. Ulang lupa malancar kaji diri, ilancar jolo i ning Aya so baruma buseng tarbaen malancar kaji mananda Allah. Inda tarbaen mananda Allah anggo inda tartandai ibani iba, ningna. Ima da sadebana sipaingotni Aya i tu au Umak. Ido na makasudni Umak i nangkin tile?” ning si Balkom marsapa busengan ia tu Umakni ia.

“Olo, ima da Amang da. Ulang sai lupaon sipaingotni Aya muyu i. Tangion on Rohim….,” gontep obarni inang Si Balkom, matani ia manaili tu Si Balkom.

“Olo utangionma da Umak on. Tie kan na i jolo Umak do au sanari. Dokonma Umak sanga aha na giot dokononni Umak i,” ning Si Balkom mambaen lomoni roha inangni ia i, arana mabiar ia iambang Umakni ia nga na itangionni ia obarni ia i.

“So iboto ho Amang, bope na porlu ilala ho epeng tu angoluan on, ulang epeng i manyanggopi akalni iba. Ulang epeng i i jolo, ugamo ibaen i pudi… sala dei. Hukumni ugamo do i jolo, arana ita na mangolu on, nga dong labona anggo inda marsitiop tu ugamo. Sarupoma ita dohot manuk i, manuduki alai manjalaki panganon manyogot santak tu potang, songon ima ari-ari angoluni alai. Ita alak na Islom on nga songon i, angkon na marsareto do parbuatan dot parhataan sanga pe obarni iba tu suru dohot togahni ugamo i,” ning inangni ia bele-bele manduda unik dohot lasiak lamot i. (marsambung)

 

Ramli Bin Abdul Karim Hasibuan lahir di Kampung Kerangai, Jelebu, Negeri Sembilan. Satu kawasan berbahasa Mandailing di Malaysia. Sekarang beliau adalah News Editor (Editor Berita) surat kabar Utusan Malaysia

n/b : Cerita pendek ini sengaja dieja demikian ejaannya sebagai bagian program penerbitan kamus ejaan standard bahasa Mandailing oleh penulis, dibantu sekumpulan orang Mandailing di Malaysia dan Indonesia.

 

 

Comments

Komentar Anda

Silahkan Anda Beri Komentar

Situs ini menggunakan Akismet untuk mengurangi spam. Pelajari bagaimana data komentar Anda diproses.